Φαρμακονήσι…. χάνοντας τα λόγια μας

Από τον Παξινό Θεόδωρο, Ψυχολόγο MSc

Ανθρώπινη τραγωδία, 12 νεκροί

Είναι αλήθεια ότι φαινομενικά λίγη σχέση μπορεί να έχει το ωροσκόπιο με μια έκθεση διεθνούς οργανισμού που προσπαθεί να προγνώσει, να ερμηνεύσει, να περιγράψει μια κατάσταση. Ποιος μπορεί να μιλήσει τότε για γεγονότα, συμβάντα, πράξεις που ξεπερνούν το εδώ και το τώρα, που έτσι καθίστανται, που μένουν εδώ και δεν φεύγουν, δεν γυρίζουν, δεν αλλάζουν με τίποτα, αλλά χάνονται;
Τι γίνεται στην περίπτωση μιας τραγωδίας; Μιας ανθρώπινης τραγωδίας, μιας ανθρώπινης τραγωδίας με θύματα 12 «λαθραίους» μετανάστες; Ποιος μπορεί να βρει τα λόγια να την περιγράψει; Πόσο μπορούν η πρόγνωση, η ανάλυση, η ερμηνεία, η περιγραφή, η αναζήτηση αιτιών, η απόδοση ευθυνών, οι ευχές να μην ξανασυμβεί κάτι αντίστοιχο, οι ευαισθητοποιημένες δηλώσεις, οι εικόνες και τα πλάνα που στοχεύουν στο συναίσθημα, να μας κάνουν να αντιληφθούμε, να συνειδητοποιήσουμε, να βιώσουμε αυτό που πραγματικά συνέβη στο Φαρμακονήσι με πρωταγωνιστές 28 ανθρώπους (25 Αφγανούς και 3 Σύρους) μεταξύ των οποίων πολλές γυναίκες και μικρά παιδιά;
Είναι αλήθεια ότι ελάχιστα μπορούμε. Και αυτό γιατί είτε θα το αποδώσουμε σε ένα μεμονωμένο περιστατικό, είτε θα το αντιληφθούμε ως ένα δυστύχημα που όπως όλα τα δυστυχήματα έχουν θύματα, είτε θα αναγνωρίσουμε το μέγεθος της τραγωδίας αλλά θα προτιμήσουμε να ελαφρύνουμε το κλίμα επιλέγοντας να δούμε, να ακούσουμε, να πούμε κάτι πιο ευχάριστο, είτε θα ισοσκελίσουμε το μέγεθος της τραγωδίας πίσω από τις λέξεις όπως μετανάστης, λαθραίος, παράνομος, ξένος σε συνδυασμό με τις προκατειλημμένες αντιλήψεις που τις συνοδεύουν, είτε δε θα ιδρώσει καθόλου το αυτί μας και θα επιλέξουμε να γυρίσουμε πλευρό, να κάνουμε τα στραβά μάτια πετώντας το μπαλάκι της ευθύνης στους αρμόδιους, σε αυτούς που οφείλουν ή δεν οφείλουν να κάνουν κάτι ή τελικά να κάνουμε ζάπινγκ αναζητώντας κάτι πιο ανάλαφρο και ανεύθυνο στην μικροκοσμική μας καθημερινότητα...
Εντούτοις, η γνώση, η πληροφορία, μέχρι κάποιου βαθμού αντικειμενοποιείται και μπορεί ο καθένας να την αντιληφθεί, να την φιλτράρει, να την κατανοήσει ξεκινώντας από απλές ενδείξεις και δεδομένα που υπερβαίνουν τις υποκειμενικές οχυρώσεις των αντιλήψεων και των επιλογών μας... Τι μπορούν να μας πουν ενδείξεις όπως…..
Τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας 20 Ιανουαρίου το λιμενικό εντόπισε ένα μικρό σκάφος κοντά στο Φαρμακονήσι.... το λιμενικό επιχείρησε να το επαναπροωθήσει στην Τουρκία....σε μια από τις προσπάθειες επανοπροώθησης το σκάφος αναποδογύρισε....οι άνθρωποι έπεσαν στη θάλασσα....το λιμενικό έφυγε....οι άνθρωποι άρχισαν να φωνάζουν....το λιμενικό επέστρεψε μετά από λίγο....το λιμενικό περισυνέλεξε 16 ανθρώπους από τους 28 επιβαίνοντες...μια γυναίκα και ένα παιδί 5 ετών εντοπίστηκαν νεκροί κοντά στις τουρκικές ακτές....δέκα άνθρωποι (2 γυναίκες και 8 βρέφη και μικρά παιδιά) αγνοούνται....
«Οι λιμενικοί μας ρυμούλκησαν μέχρι που το σκάφος μπατάρισε....δεν μας άφηναν ν’ ανέβουμε στο περιπολικό για να σωθούμε...μας έριχναν στη θάλασσα και μας έβριζαν....»
«Ήθελαν να μας βυθίσουν...μας πήγαιναν στην Τουρκία...»
«Είδα τη γυναίκα και το ένα μου παιδί να πέφτουν στη θάλασσα...όταν το κατάλαβα...πήγα σε έναν λιμενικό και του είπα σκότωσε κι εμένα...»
«Δεν είχαν σκοπό να μας σώσουν....ήθελαν να μας επαναπροωθήσουν στην Τουρκία....»
«Κάποιοι σήκωσαν ένα μωρό για να δείξουν ότι πρόκειται για οικογένειες...τότε κάποιος από το λιμενικό τους χτύπησε με κλωτσιά....τους είπε να καθίσουν κάτω..» (Αμπντούλ Σαμπούρ Αζίζι- έχασε στο ναυάγιο τη γυναίκα και το δεκάχρονο παιδί του).
«Ένας Σύρος προσπάθησε με ένα ξύλο να σώσει μια γυναίκα που πνιγόταν....ένας άνδρας του λιμενικού τον χτύπησε στο κεφάλι με κλωτσιά...» (Φαντά Μοχάμεντ Αχμαντί- έχασε στο ναυάγιο τη γυναίκα και τα τρία παιδιά του).
«Δεχτήκαμε απειλές από άνδρες του λιμενικού....αν πούμε τίποτα από αυτά που είδαμε θα μας κάνουν ζημιά....στο κρατητήριο της Λέρου δεν μας έδωσαν ούτε φαγητό ούτε νερό...» (Εχσάντα Σούφι- έχασε πέντε μέλη της οικογένειας του).
Πυροβολισμοί στον αέρα...απειλές...σωματική βία....από το λιμενικό που «κατέβαλε προσπάθειες διάσωσης».
Η λογική της ευρωπαϊκής και ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής επιβάλει επαναπροωθήσεις για την προστασία της διεθνής νομιμότητας...από τον εν κινήσει κίνδυνο που λέγεται άνθρωπος, μετανάστης, πρόσφυγας.... Με αυτή την οπτική οι ενδείξεις μπορούν να μας πουν ότι…
Το σκάφος ήταν ακυβέρνητο περίπου 2,5 μίλια ανατολικά του Φαρμακονησιού....το λιμενικό έσπευσε, εν μέσω θαλασσοταραχής να το ρυμουλκήσει....μια γυναίκα και ένα παιδί έπεσε στη θάλασσα...γυρίσανε όλοι οι μετανάστες προς τη μια πλευρά με συνέπεια να τουμπάρει το σκάφος...άλλοι διασώθηκαν αλλά άλλοι χάθηκαν....δεν πιστεύω ότι κανείς θέλει να ανοίξουμε τις πύλες και όλοι οι μετανάστες να απολαμβάνουν άσυλο στη χώρα (δηλώσεις υπουργού Ναυτιλίας).
Οι έρευνες που θα ακολουθήσουν θα δώσουν σίγουρα απαντήσεις στο ερώτημα αν το δυστύχημα και η βύθιση του σκάφους οφειλόταν στη θαλασσοταραχή και στη μαζική και ταυτόχρονη μετακίνηση όλων των επιβατών του στη μια πλευρά....Απαντήσεις για το αν το σκάφος αναποδογύρισε μετά από την ταχεία ρυμούλκηση του προς την Τουρκία από το λιμενικό στα πλαίσια μιας «άτυπης επανοπροώθησης», όπως και για το αν οι 12 άνθρωποι που πνίγηκαν είναι μέρος των καθημερινών «μαχών» που δίνονται στο Αιγαίο στα πλαίσια της προστασίας μας από τους «εχθρούς» μετανάστες, δεν ξέρουμε αν θα δοθούν...
Παίζοντας την κολοκυθιά, συνεχίζουμε να δείχνουμε ενδιαφέρον για τη θορυβώδη πληθώρα απαντήσεων και προτάσεων για το πως μπορούμε να φρουρήσουμε τα σύνορα μας, για το ποια είναι η καλύτερη πολιτική αντιμετώπιση στο ζήτημα της «λαθρομετανάστευσης», για το ποιές μπορεί να είναι οι πιο ηχηρές καταγγελίες και για το ποιός μπορεί να καταδικάσει με τον πιο ευαισθητοποιημένο τρόπο...τι μπορούμε να κάνουμε, τι μπορούμε να αλλάξουμε, τι μπορούμε να ξεχάσουμε, γιατί δεν δείχνουμε το ίδιο ενδιαφέρον και για τη θορυβοδέστερη απουσία ερωτήσεων....
Γιατί πρέπει να χάνονται άνθρωποι στα παγωμένα νερά, γιατί πρέπει να χαθούν αυτή τη φορά 12 άτομα.....γιατί οι ποινικές ευθύνες των κρατών και των υπεύθυνων που τους αφήνουν αβοήθητους να πεθάνουν δεν είναι αρκετές ώστε τέτοια γεγονότα να σταματήσουν....γιατί η ευαισθητοποίηση φορέων, οργανώσεων, αρχών ποτέ δεν αρκεί στο να σταματήσει τον πνιγμό αθώων ανθρώπων στη θάλασσα...γιατί τις περισσότερες φορές πρέπει να γράφουμε και να ξαναγράφουμε τα ίδια πράγματα για κάτι το οποίο είναι αυτονόητο....γιατί η επιδερμική προσέγγιση αυτών των θεμάτων....γιατί πρέπει πολλές φορές να χάνουμε τα λόγια μας μπροστά σε τέτοιες καταστάσεις που αφορούν ανθρώπινες ψυχές που χάνουν τη ζωή τους κάτω από το βάρος πολιτικών... γιατί θα πρέπει να τους κάνουμε το βίο αβίωτο (δηλώσεις του αρχηγού της ελληνικής αστυνομίας), γιατί δεν έχουμε ευθύνη οι υπόλοιποι ως θεατές ή ακροατές μπροστά σε μια τραγωδία, να βλέπουμε ανθρώπους να πνίγονται, να συλλαμβάνονται, να κρατούνται, να αμφισβητείται η υπόσταση τους, να αντιμετωπίζονται ως εισερχόμενο υλικό το οποίο θα πρέπει να διαχειριστεί από τον κρατικό μηχανισμό ανάλογα με το πως μπορεί να είναι πιο ευνοϊκά αξιοποιήσιμο.... γιατί θα πρέπει συλλαμβάνονται ως «παράνομοι» και «λαθραίοι» άνθρωποι.....γιατί είναι πιο εύκολο να εκμεταλλευτούμε πολιτικά τέτοια δυστυχήματα παρά να φροντίσουμε να μην ξαναγίνουν....γιατί ο αγώνας των ανθρώπων για μια καλύτερη ζωή πρέπει να σταματάει και να ελέγχεται μπροστά σε συνοριακές πύλες που ανοίγουν- κλείνουν, περιορίζουν, εξαλείφουν, πνίγουν, τραυματίζουν, ακρωτηριάζουν, εγκλωβίζουν τα όνειρα αυτών των ανθρώπων που πασχίζουν να περάσουν από εμπόλεμες και επικίνδυνες για τη ζωή τους καταστάσεις σε ειρηνικά εδάφη μεν αλλά «ανεδαφικά» στην πραγματικότητα...γιατί οι περισσότερες καταγγελίες για αντίστοιχα δυστυχήματα σκάνε σαν φωτοβολίδες,… γιατί αυτές οι τραγωδίες γίνονται αντιληπτές ως μεμονωμένα περιστατικά για τα οποία δεν χρειάζεται να γίνει το κάτι παραπάνω....γιατί τα στρατηγικά παιχνίδια εις βάρος ανθρώπων.....γιατί η διάσωση ανθρώπων «λαθραίων είναι δαπανηρή για τον κρατικό προϋπολογισμό.......;
Τελικά εμείς σε τι απαντάμε; Πως εννοούμε σήμερα τον ανθρωπισμό, την αλληλεγγύη; Πόσο εύκολο είναι να χάνουμε τα λόγια μας μπροστά σε τέτοιες τραγωδίες όπως αυτή στο Φαρμακονήσι... Πόσο δύσκολο είναι να βρούμε την ανθρωπιά μας...